بیمه ای ها /بیمه عمر، آری یا نه؟ به یقین آری چون مزایای این محصول صنعت بیمه پررنگتر از معایب آن است. بیمه عمر در زمان بازنشستگی، از کارافتادگی، پیری یا حتی آغاز جوانی و شروع حرکت در مسیر رشد و تکاپو سرمایه خوبی در اختیار بیمهگزاران قرار میدهد، علاوه بر آن در صورت وقوع حادثه برای سرپرست خانواده میتواند آتیه اعضای دیگر را تامین کند و در شرایط خاص زندگی بیمهگزار بخشی از هزینهها را جبران کند. با همه این مزایا بیمه عمر توانسته تنها ١٥.٥درصد در زندگی ایرانیهای ساکن در این مرزوبوم نفوذ داشته باشد، رقمی که در بهترین حالت باید ٥٠درصد باشد، چنانچه در اقتصادهای توانمند دنیا چنین است. مشکل کجاست؟
بیمه عمر در جهان
براساس اطلاعاتی که در وبسایت موسسه اطلاعات بیمهای (Insurance Information Institute) منتشر شده است، در بزرگترین اقتصادهای جهان، امریکا، چین و ژاپن بزرگترین بازارهای بیمه عمر برقرار است. در سال ٢٠١٩ بازار بیمه عمر در امریکا ٣٩درصد از مجموع حق بیمه جهان را به خود اختصاص داد و این رقم در مورد دو کشور دیگر یادشده به ترتیب حدود ٧ونیم و ٥درصد بود. پس از این سه کشور انگلیس، فرانسه، آلمان، کره جنوبی، ایتالیا، کانادا و تایوان رتبههای ٤ تا ١٠ فهرست را در اختیار دارند.
در همین حال سه کشور نخست که بیشترین سهم را از بیمه عمر در صنعت جهانی بیمه دارند با همان ترتیب سه اقتصاد بزرگ دنیا نیز به شمار میآیند و همه هفت کشور بعدی به غیر از تایوان در فهرست ١٢ اقتصاد بزرگ جهان جای گرفتهاند.
با این وصف نابهجا نیست اگر قدرت اقتصادی یک کشور را در میزان برخورداری اعضای آن از بیمههای عمر موثر بدانیم به طوری که هر قدر توان اقتصادی کشور بالاتر باشد مردم به خرید بیمههای عمر و زندگی اقبال بیشتری نشان میدهند.
بیمه عمر در ایران
در همین حال دادههای موسسه اطلاعات بیمهای نشان میدهد ضریب نفوذ بیمه عمر در صنعت بیمه امریکا ٥٢درصد است. در ایران به گفته غلامرضا سلیمانی رئیس کل بیمه مرکزی سهم بیمه زندگی در پرتفوی صنعت بیمه کشور به ۱۵.۵درصد میرسد و البته به تاکید وی باید تا ۴۵ تا ۵۰درصد رشد کند، چیزی مشابه سهمی که صنعت بیمه عمر امریکا از بیمه عمر دارد.
با این حال رئیس کل بیمه مرکزی این چشمانداز را در حالی ترسیم کرده که قدرت اقتصادی ایران و امریکا فاصله چشمگیری از یکدیگر دارند. بنابر دادههای بانک جهانی ارزش تولید ناخالص داخلی ایران ٦٨٢میلیاردو٨٠٠میلیون دلار است و این کشور جایگاه ٢١ را از این نظر در جهان دارد این رقم برای امریکا ٢٢.٦٨تریلیون دلار با رتبه یک است.
مشکل، تنها توان اقتصاد نیست
پس بین توان اقتصادی کشورها و ضریب نفوذ بیمه عمر آنها میتواند وابستگی مستقیم وجود داشته باشد به طوری که هر قدر توان اقتصادی بیشتر باشد ضریب نفوذ بیمه عمر هم بالاتر است و برعکس.
اما آیا تنها دلیل پایین بودن ضریب نفوذ بیمه عمر در ایران چشمگیر نبودن توان اقتصادی توده مردم است و طبقات بالای اقتصادی به خرید این خدمت تمایل کافی نشان میدهند؟
بهرام یزدانپناه، کارشناس صنعت بیمه در به این پرسشها پاسخ میدهد و میگوید: «قدرت اقتصادی عموم افراد یک جامعه مهم ترین عامل تاثیرگذار بر خرید بیمه عمر و سرمایهگذاری است. در همین حال در کشوری که از یک سو خرید بیمه اولویت مردم نباشد و از سوی دیگر سطح رفاه هم آن قدر بالا نباشد که بیشتر مردم دغدغههایی فراتر از تامین نیازهای اولیه از قبیل خوراک، پوشاک و مسکن را داشته باشند، فروش بیمههای غیراجباری مانند عمر و تشکیل سرمایه مشکلات منحصر به خود را دارد.
در چنین شرایطی گاه میبینیم حتی طبقات متوسط به بالا و مرفه جامعه هم با وجود برخورداری از توان اقتصادی لازم به خرید این خدمت اقبال نشان نمیدهند. اینجا دیگر کمبود یا نبود توان اقتصادی مانع نیست بلکه آنچه از جذابیت بیمهای همچون بیمه عمر میکاهد، نرخ بالای تورم در ایران است؛ یک بیمهگزار با این استدلال بیمهنامه را خریداری میکند که در پایان مدت بیمهنامه و یا در زمان وقوع حوادث موضوع بیمهنامه خود یا خانوادهاش از مزایای آن استفاده کنند، در حالی که با توجه به بالا بودن نرخ تورم ممکن است رقمی که به هنگام بازخرید یا بازنشستگی نصیب بیمهگزار یا بازماندگان او میشود رقمی نباشد که هزینههای موردانتظار آن زمان را پوشش دهد.
بنابراین به این دلیل که بالا بودن نرخ تورم از جذابیت سود حاصل از سرمایهگذاری در بیمه عمر میکاهد، اقشار مرفه هم انگیزه لازم برای سرمایهگذاری در این بیمهنامه را ندارند آن هم در حالی که محلهای سرمایهگذاری دیگری مانند بازار سرمایه، املاک و... نیز وجود دارد که میتوانند در این وضعیت اقتصادی بازدهی بیشتری داشته باشند.»
یزدانپناه در ادامه گفتوگو مواردی دیگری را افزون بر توان اقتصادی و نرخ تورم در استقبال از بیمه عمر موثر میداند و در این باره به تیتر٢٠ توضیح میدهد: «مساله دیگر اطمینان و شناخت مردم از صنعت بیمه و انواع بیمهنامهها در کشور است، در جامعه ایران به جز بیمههای اجباری همچون بیمه شخص ثالث بیمههای غیراجباری آنچنانکه باید طرفدار ندارند، به طور مثال شما افراد کمی را میبینید که منزل خود را در برابر حوادثی از قبیل آتشسوزی و سیل بیمه کنند.