چرا بانک‌ها از توافق بازخرید بانک مرکزی استفاده می‌کنند؟

بیمه ای ها /توافق بازخرید یا ریپو (Repo) یکی از ابزارهای مهم بانک مرکزی برای تنظیم نقدینگی در بازار پول و کنترل نرخ بهره است. در سال‌های اخیر، با شدت گرفتن نوسانات نرخ بین‌بانکی و افزایش نیاز بانک‌ها به منابع کوتاه‌مدت، استفاده از این ابزار به شکل عملیات بازار باز (OMO) و اعتبارگیری قاعده‌مند بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. به این سؤال اساسی پاسخ می‌دهیم که چرا بانک‌ها از توافق بازخرید استفاده می‌کنند؟ و این ابزار چه تأثیری بر نظام بانکی، نرخ بهره و تورم دارد.عملیات بازار باز چیست؟عملیات بازار باز به مجموعه‌ای از اقدامات بانک مرکزی اطلاق می‌شود که با خرید یا فروش اوراق بدهی دولتی، جریان نقدینگی در بازار بین‌بانکی را مدیریت می‌کند. این عملیات معمولاً به دو شکل اجرا می‌شود:توافق بازخرید (repo): خرید اوراق از بانک‌ها با تعهد فروش مجدد در آینده.توافق معکوس بازخرید (reverse repo): فروش اوراق با تعهد خرید مجدد.در توافق بازخرید، بانک مرکزی به بانک‌ها نقدینگی موقت می‌دهد و در ازای آن اوراق دولتی را به‌عنوان وثیقه دریافت می‌کند. این عملیات معمولاً هفتگی است و نرخ سود مشخصی دارد.چرا بانک‌ها به توافق بازخرید روی می‌آورند؟دلایل استفاده بانک‌ها از توافق بازخرید را می‌توان در چند محور بررسی کرد:۱. کمبود نقدینگی در کوتاه‌مدتبانک‌ها برای مدیریت منابع روزانه خود در بازار بین‌بانکی، گاهی با کمبود نقدینگی مواجه می‌شوند. در چنین شرایطی، ابزار توافق بازخرید امکان تامین سریع منابع با نرخ مشخص و تضمین‌شده را فراهم می‌کند.۲. ریسک پایین و نرخ ترجیحیبا توجه به اینکه این تسهیلات با پشتوانه اوراق دولتی انجام می‌شود، ریسک آن نزدیک به صفر است. همچنین نرخ بازخرید در اغلب موارد پایین‌تر از نرخ بازار آزاد است؛ بنابراین بانک‌ها ترجیح می‌دهند از این منابع استفاده کنند.۳. انعطاف در مدیریت پرتفوی اوراقبانک‌ها با ورود به عملیات بازار باز، می‌توانند پرتفوی اوراق مالی خود را بهینه‌سازی کنند؛ یعنی در دوره‌های کم‌تقاضا، اوراق را وثیقه گذاشته و نقدینگی دریافت کنند و در مواقع نیاز، مجدد اوراق را بازخرید کنند.۴. همسویی با سیاست پولی بانک مرکزیتوافق بازخرید به بانک‌ها اجازه می‌دهد در چارچوب سیاست‌های پولی بانک مرکزی عمل کنند؛ این موضوع از منظر نظارتی و انضباط مالی نیز اهمیت دارد و بانک‌ها را به بازیگران اصلی در تنظیم نقدینگی تبدیل می‌کند.آمار آخرین عملیات بازار باز بانک مرکزیدر عملیات بازار باز مربوط به ۱۹ خرداد ۱۴۰۴، اطلاعات زیر به ثبت رسید:ارزش سفارش‌های ارسال‌شده: ۳۷۳ هزار میلیارد تومانارزش پذیرفته‌شده توسط بانک مرکزی: ۳۱۰ هزار میلیارد توماننرخ توافق بازخرید: ۲۳ درصدمدت توافق: ۷ روزتعداد بانک‌ها و مؤسسات شرکت‌کننده: ۲۲ مورداین ارقام نشان می‌دهد که بانک‌ها تقاضای بالایی برای دریافت نقدینگی از بانک مرکزی دارند و عملیات بازار باز، ابزاری کلیدی برای حفظ تعادل بازار پول محسوب می‌شود.نقش توافق بازخرید در کنترل نرخ بهره و تورمیکی از اهداف بانک مرکزی از اجرای عملیات بازار باز، کنترل نوسانات نرخ بهره بین‌بانکی در اطراف نرخ هدف (که در حال حاضر حدود ۲۳ تا ۲۴ درصد است) می‌باشد. ثبات نرخ بهره به‌ویژه در شرایطی که تورم بالاست، می‌تواند به ایجاد پیش‌بینی‌پذیری در بازار پول و سرمایه کمک کند.در صورت نبود چنین ابزارهایی، بانک‌ها ناچار به تامین منابع از بازار آزاد یا حتی فروش دارایی‌های با ارزش خود خواهند بود که این موضوع باعث بی‌ثباتی در نظام بانکی و افزایش نرخ بهره می‌شود.جمع‌بندی: توافق بازخرید، ابزاری حیاتی در مدیریت نقدینگیتوافق بازخرید یکی از مؤثرترین ابزارهای بانک مرکزی برای حفظ ثبات بازار پول، کنترل نرخ بهره، و حمایت از نقدینگی نظام بانکی است. بانک‌ها با استفاده از این ابزار می‌توانند در مواقع کمبود منابع، به صورت موقت و با هزینه مشخص تامین مالی کنند. در مقابل، بانک مرکزی نیز با تنظیم حجم این عملیات، سیاست پولی خود را به طور مؤثر اجرا می‌کند.در نهایت، عملیات بازار باز و ابزارهایی مانند توافق بازخرید، در کنار دیگر ابزارهای سیاست‌گذاری، نقش مهمی در جهت‌دهی به انتظارات تورمی، تنظیم نقدینگی و ایجاد تعادل پایدار در اقتصاد کلان ایفا می‌کنند./ایستا نیوز