بیمه ای ها /شرکت کارگزاری نوعی مؤسسه مالی در بازار سرمایه است که در زمینه خرید و فروش انواع اوراق بهادار فعالیت می‌کند. کارگزاریها اغلب در معاملات، به نمایندگی از خریدار یا فروشنده سهام، وظیفه خرید و فروش را انجام می‌دهند و در ازای آن نیز دستمزد، دریافت می‌کنند. متخصصان حاضر در شرکت‌های کارگزاری درک کاملی از امور مالی و سرمایه‌گذاری دارند. این افراد تلاش می‌کنند تا بهترین‌ها را برای مشتریان خود انتخاب کرده تا برای آنها کسب سود کنند. این مزیت زمانی برجسته می‌شود که سرمایه‌گذاران درک، دانش و تجربه چندانی از امور مالی نداشته باشند یا به عنوان یک تریدر تازه‌کار پا به دنیای ناشناخته‌ها گذاشته باشند. اما کار گزاری‌ها نیز با چالش‌های خود مواجه هستند. از جمله چالش‌های آنها می‌توان به درآمدزایی و مشکلات نقدینگی اشاره کرد. در رابطه با سایر مزایا و همچنین مشکلات کارگزاریها با امین سهل البیع؛ مدیرعامل کارگزاری کارآمد گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
* بیش از ۲۵ سال از فعالیت کارگزاری کارآمد می‌گذرد. در این مدت چه مسیری را طی کرده‌اید؟
کارگزاری کارآمد با بیش از ۲۵ سال سابقه یکی از قدیمی‌ترین کارگزاری‌های بازار سرمایه بوده و از سال ۱۳۷۵ مجوز فعالیت دارد. در سال ۱۳۹۶ کرمان موتور مالکیت کارگزاری را تصاحب کرده است و کارگزاری تا سال ۱۴۰۱ از رتبه‌های حدود ۹۰ تا رتبه‌های زیر ۳۰ در ارزش معاملات پیشرفت کرد. در سال ۱۴۰۱ مجموعه کرمان موتور مجددا تصمیم گرفت که فعالیت‌ها در ارائه خدمات در بازار سرمایه را گسترش دهد. در همین راستا، تاسیس یک گروه مالی جهت ارائه خدمات جامع در بازار سرمایه در دستور کار قرار گرفت. گروه مالی کارآمد، در حال حاضر مجوز موافقت اصولی تاسیس را گرفته و ثبت شده است در ادامه ۱۰۰ درصد سهام شرکت سبدگردان سرآمد بازار توسط گروه مالی کارآمد خریداری و فعالیت‌های توسعه کارگزاری به منظور ارتقای سطح فعالیت‌ها در دستور کار قرار گرفت. در بازه یکساله کارگزاری کارآمد در ارزش معاملات بورس اوراق بهادار به رتبه‌های زیر ۱۰ و در بورس و فرابورس در محدوده زیر ۱۲ تثبیت شده است. همچنین طی این مدت دو مرحله افزایش سرمایه انجام شده است و سرمایه ثبتی شرکت از ۴۷ میلیارد به ۲۰۰ میلیارد تومان رسیده که تا پایان سال حداقل به ۳۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا خواهد کرد.
* درباره خدمات کارگزاری کارآمد توضیح دهید. بیشترین حجم فعالیت‌تان در کدام حوزه متمرکز است؟
کارگزاری کارآمد در حال حاضر تمام مجوزهای ممکن در کارگزاریها را اخذ کرده است و تقریبا در تمام بازارهای مختلف به ارائه خدمات می‌پردازد. به طور مثال علاوه بر بورس اوراق در مشتقات سهام و مشتقات کالا فعالیت قابل توجهی داریم، در مشتقات سهام در بازه شش ماهه اخیر در ۵ کارگزاری اول تثبیت شده‌ایم، در بورس کالا و انرژی فعالیت پایداری داریم و همه خدماتی که کارگزاران در بازار سرمایه ارائه می‌دهند را به طور فعال ارائه می‌دهیم. نکته قابل توجه اینکه شرکت‌های هم‌گروه کارگزاری کارآمد فعالیت چندانی در بازار سرمایه ندارند و حجم عملیات انجام شده عمدتاً ناشی از رضایت مشتریان و سطح کیفیت خدمات کارگزاری بوده است. در حال حاضر در بازار مشتقات بهترین خدمات را با تیم حرفه‌ای که دغدغه سرمایه گذاران را کاملا درک می‌کند، ارائه می‌دهیم. یکی از نقاط متمایز کارآمد، تیمی است که در حال حاضر در کارگزاری کارآمد مشغول به کار است که از مدیرعامل، معاونان و مدیران، که عمدتا سوابق کاری مرتبط با مدیریت دارایی در کارنامه خود دارند تشکیل می‌شود که این امر موجب می شود دغدغه مشتریان بهتر شناسایی و مرتفع شود.
* برنامه‌های توسعه‌ای شرکت چیست؟
برنامه‌های توسعه‌ای کارگزاری به چند بخش تقسیم می‌شود. بخش اول، برای اینکه بتوان خدمات خوب و با مقیاس مناسب ارائه داد توسعه زیرساخت نیاز است، که مستلزم افزایش سرمایه در کارگزاری است، بنابراین با هماهنگی با سهامدار عمده درحال افزایش سرمایه‌های مداوم هستیم تا زیرساخت‌های مناسب را ایجاد کنیم. سرمایه ثبتی و حقوق صاحبان مستقیما در لاین‌های اعتباری کارگزاری و بعد از آن در حد اعتبار خرید روزانه کارگزاران تاثیرگذار است که به شدت توان خدمات دهی را بالا می‌برد. از طرفی بحث توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری به ویژه در بحث مشتقات و کنترل ریسک‌های کارگزاری مطرح است که در آن قسمت هم سرمایه‌گذاری صورت خواهد گرفت که بتوانیم خدمات نوین در بحث مشتقات و سایر بخشها ارائه کنیم. علاوه بر آن در بحث بورس‌های کالا و انرژی هم فعالیت‌های جدی را شروع کرده‌ایم.
* کارگزاری کارآمد چشم انداز خود را تبدیل‌شدن به یک کارگزاری تراز اول عنوان کرده است؟ در این باره توضیح دهید؟
در صنعت کارگزاری، مدل بازار به این شکل است که دو یا سه کارگزاری برتر تقریبا سهم بسیار زیادی از بازار را در اختیار دارند، به ویژه در بازار خرد تقریبا سهم بازار مربوط به همین کارگزاری‌هاست. بنابراین سعی داریم در میان ۵ کارگزاری برتر قرار گیریم. در این زمینه راهکارهای مختلفی همچون توسعه زیرساخت و خدمات را به کار بسته‌ایم. در بخش‌هایی نیز سعی داریم گپ‌های بازار مثل مشتقات را برای عموم مردم که به مرور با مشتقات آشنا می‌شوند و تقریبا سرمایه گذاران حرفه‌ای و نیمه حرفه‌ای شخصی را شامل می‌شوند، رفع کنیم. بحث شرکت‌های سبدگردان و مدیریت دارایی و ورودشان به این حوزه‌ها به مرور شروع شده و در حال سرعت گرفتن است. به نظر می‌رسد این قسمت از بازار جایی است که در آن مزیت رقابتی داریم و می‌توانیم کارگزاری را توسعه دهیم.
* آیا تعداد شرکت‌های کارگزاری با عمق و ارزش کنونی بازار سرمایه ایران تناسب دارد؟
مساله اصلی تعداد کارگزاری نیست؛ مهم این است سازوکاری چیده شود که تعداد مطلوبی کارگزاری از آن خارج شود. در بسیاری از زمینه‌ها امکان ایجاد تمایز نداریم، یعنی مثلا در قیمت گذاری نمی‌توانیم تغییری ایجاد کنیم. کارمزد معاملات و ضرایب اعتباردهی مشخص است. وجه تمایزی که کارگزاریها نسبت به هم می‌توانند ایجاد کنند در فضاهای محدودی باز است. پس از ایجاد شرایط مناسب رقابتی مساله تعداد کارگزاری مطرح است که احتمالا پاسخ منفی است. با توجه به این که کارگزاران نمی‌توانند قیمت خدمات را تعیین کنند، مشاوره بدهند، مدیریت صندوق کنند و امکان آموزشی که دارند درآمد جزئی دارد، بنابراین تنها مسیر درآمدی کارمزد معاملات است. نرم افزارهای مورد استفاده نیز تقریبا مشابه هستند و حتی کسانی که به سمت توسعه رفته‌اند نیز چندان تمایزی نتوانستند در آن زمینه ایجاد کنند. بنابراین تنها در فرآیندهای داخلی این صنعت می‌توانیم اصلاح ایجاد کنیم نه در فرآیندهای کلان. در نتیجه اگر بخواهیم ایده‌آل به این صنعت نگاه کنیم نیاز به انقلاب در مدل‌های ارائه خدماتی و درآمدی داریم.
* تنها منبع درآمد کارگزاریها کارمزد معاملات است. آیا می‌توان منابع دیگری برای درآمدزایی تعریف کرد؟
قطعا باید منابع دیگری نیز برای درآمدزایی باشد. قاعدتا ترکیب در دنیا متفاوت است. در زمینه ایجاد درآمد مدل‌های متنوعی را می‌توان پیاده سازی کرد. برای مثال اپراتورهای تلفن یک مدل درآمدی پایه دارند که فرضا دقیقه‌ای هزار تومان هزینه مکالمه دریافت می‌کنند. اینها ابداعاتی در ایجاد درآمد دارند مثلا با تعریف بسته‌های ترکیبی فرضاً ۲۰۰ هزار تومان، مشترک این مقدار بسته مکالمه و اینترنت می‌تواند استفاده کند. یعنی شرکت سعی می‌کند با ارائه پیشنهاداتی علاوه بر پیش بینی پذیر کردن جریان درآمدی خود امکان برنامه ریزی برای توسعه را برای خود فراهم کند. این مدل‌ها در صنعت کارگزاری نیز قابلیت پیاده سازی دارد. یعنی فرض کنید شخصی حجم معاملات بالایی دارد و مثلا سال قبل ۲ میلیارد تومان کارمزد داده است، امسال ماهی ۱۵۰ میلیون تومان اشتراک بدهد و هر میزان که خواست با کارمزد صفر معامله کند. به این ترتیب کارگزار می‌تواند درآمد آتی خود را پیش‌بینی کند و بر مبنای آن سراغ سرمایه‌گذاری و توسعه برود و سرمایه گذار هم می‌تواند برنامه ریزی کند که چه میزان در سال باید کارمزد بدهد. مدل‌های بسیاری وجود دارد همچون اشتراک، فروش بسته، خدمات مشاوره سرمایه گذاری و ... که جای کار زیادی دارد.
* یکی از جذابیت‌های شرکت‌های کارگزاری ارائه خدمات رایگان است، نظر شما در این باره چیست؟
در این صورت قاعدتا کارگزاری باید از جای دیگری درآمد کسب کند. یعنی باید ببینیم آیا فضای اقتصادی‌مان و یا ارائه خدمات مشاوره و سایر خدمات ممکن در کارگزاری توان ایجاد درآمد برای کارگزار از محل افزایش کاربر را دارد یا خیر؟ قاعدتا اگر این مدل منجربه دامپینگ و ایجاد انحصار در بازار نشود می‌تواند آزاد باشد و هرکس تمایل داشت می‌تواند رایگان خدمات دهد ولی باید توجه کرد که این موضوع به دامپینگ، سوء استفاده از اطلاعات مشتریان و یا سایر مسایل منجر نشود.
* تداوم عرضه کالاهایی همچون فولاد و سیمان در بورس کالا را اقدام مثبتی برای این صنایع و بازار سرمایه می‌دانید؟
به طور کل اگر بخواهید با فساد و رانت مبارزه کنید طبیعتا اولین راه شفافیت است. یعنی اگر موضوعات را شفاف کنید بحث رانت و بحث سوء استفاده و فساد به شدت کاهش پیدا می‌کند. نماد شفافیت در بازارها، بورس اوراق بهادار است. در بورس کالا عرضه‌ها به شدت شفاف بوده و عرضه، حجم، تاریخ تحویل و نوع تسویه مشخص است و قیمت روی تابلو رقابت می‌شود. بنابراین هر مکانیزم دیگری بجز بازار، شما را با یک ناکارآمدی مواجه خواهد کرد که منجربه انتقال منافع از بخشی به بخش دیگر خواهد شد. بنابر این صددرصد موافق حضور این کالاها در بورس کالا هستم به ویژه که فولاد و سیمان مصداق کالاهای استاندارد هستند. برخی کالاها مثل خودرو هیچ جای دنیا به بورس نرفته و ممکن است بررسی کنیم که رفتن آن به بورس درست است یا خیر کالاهای اینچنینی که استاندارد است همه جای دنیا در بورس معامله می‌شود، اما در کشور مسائلی داریم که شاید حضور برخی دیگر از کالاها و حتی خودرو در بورس کالا توجیه پذیر باشد. این مدلی است که به نظر می‌رسد در حال حاضر بهتر عمل کند.
* عرضه خودرو در بورس‌کالا را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خودرو کالایی ناهمگن است، یعنی مثلا سمند ال ایکس و امثال آن کالای منحصر به فرد است در همه دنیا خودرو از طریق نمایندگی‌ها معامله می‌شود. بحث خودرو در کشور مساله‌ای چند وجهی است که شبیه این مسئله در سایر کشورها وجود ندارد. اولا واردات ممنوع است و یا حجم واردات بسیار اندک و قابل صرف نظر کردن است. عرضه کننده‌ها نیز محدود بوده و چند شرکت تولیدکننده هستند که عمده تولیدات نیز توسط دو خودروساز بزرگ کشور انجام می‌شود. یعنی از طرفی ممنوعیت واردات و عرضه داریم و از طرفی تقاضا به قوت خود باقی است بنابراین با این محدودیت‌ها و همچنین تحریم، اساسا این مشکل لاینحل می‌شود. یعنی در این ناترازی بحث این است که منافع حاصل از تراز نبودن بخش خودرو به چه سمتی برود. به نظر می‌رسد با عرضه در بورس کالا این پول به سمت تولید کننده رفته و در میان مدت منجر به افزایش تیراژ تولید خواهند شد و مشکل کمبود عرضه می‌تواند در میان مدت حل شود. راهکار بعدی قیمت گذاری است که فاصله قیمت گذاری تا قیمت تعادلی که به واسطه قیمت گذاری‌ها ایجاد شده است که این منافع به دلال یا از طریق قرعه کشی و یا هر شکل دیگر به اشخاص برنده می‌رسد. به نظر می‌رسد مدل اول که منافع آن به تولید کننده برسد در میان مدت و بلند مدت می‌تواند مشکل عرضه خودرو را حل کند.
* وضعیت صنعت کارگزاری کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بسیاری از کارگزاریها به واسطه ساختار سهامداری که از قدیم داشتند و همچنین مدل توسعه بازار، همگون هستند و هیچ مزیتی نسبت به یکدیگر ندارند به جز فرآیندهای داخلی و حاکمیت شرکتی. آن دسته از کارگزاریها که در توسعه زیرساخت و خدمات و معاملات آنلاین کار کرده‌اند و در زمان مناسب به توسعه شعب فیزیکی پرداختند، انتفاع و سهم بزرگی از بازار را به دست آوردند. اما اختلاف در سطح کارگزاریها، آنقدر زیاد است که در این صنعت چالش‌هایی به وجود آورده است. نه رقیب خوبی برای آنها وجود دارد و نه توان ادامه دادن بسیاری از کارگزاران به شکل فعلی وجود دارد و با این وضعیت به ویژه در دوران رکود فشار وحشتناکی به کارگزاران وارد می‌شود و جریان نقدینگی بسیار به مشکل می‌خورد که امید است با سرمایه گذاری‌های جدید و ورود نسل جدید مدیران ایده‌های جدید وارد کارگزاریها شود و فضا را عوض کند.
* پیش بینی شما از وضعیت بازار سرمایه و صنعت کارگزاری در آینده نزدیک چیست؟
بخش عمده‌ای از هزینه‌های صنعت کارگزاری هزینه‌های ثابت مثل دستمزد، نرم افزار و ... و بخش کوچکی هزینه‌های متغیر است. بنابر این به اصطلاح مالی گفته می‌شود که اهرم عملیاتی این صنعت بالاست یعنی وقتی حجم معاملاتی دوبرابر شود اگر در سود باشید سود خیلی بیشتر از دو برابر کسب می‌کنید. در حال حاضر کارگزاریها اوضاع خوبی ندارند و احتمالا بیش از ۸۰ درصد کارگزاریها زیر نقطه سربه‌سر هستند، بدون احتساب فروردین و اردیبهشت امسال، اگر به جریان نقدینگی نگاه کنیم به لحاظ سود عملیاتی بیش از ۹۰ درصد دچار این مساله هستند.
شواهدی مبنی بر این که وارد دوره رونق در بازار سرمایه شدیم وجود ندارد. مشکلات بسیاری در بازار سرمایه در جریان است. رشد قیمت سهام از چند جنبه می‌تواند اتفاق بیفتد. افزایش بهره وری (که تقریبا نداریم)، پارادایم شیفتی(که آن را نیز نداریم) یا حاصل از نوآوری و تکنولوژی که به بهره وری بر می‌گردد. آنچه معمولا در دوره رونق مشاهده می‌کنیم بیشتر مربوط به جهش نرخ ارز و به دنبال آن تورم بوده است. در دوره محدودتری جهش کامودیتی‌ها که بیش از ۶۰ درصد بازار به کامودیتی‌های جهانی متصل هستند، می‌تواند بر بازار سرمایه کشور اثر بگذارد و موجب رشد بازار سهام شود. چندان چشم اندازی برای رشد در کامودیتی‌های جهانی به نظر نمی‌رسد. بحث دلار و تورم نیز با پارادایم‌های فعلی که دلار و تورم کنترل شده است و از طرفی نگاه قانون‌گذار که اساسا تمام نامنطق‌های اقتصادی را برای پوشش کسری بودجه از محل سود شرکت‌ها به کار می‌بندد. یعنی ضرایبی مثل حقوق دولتی معادن و برخی قیمت‌گذاری‌های نرخ گاز و جرائم بانک‌ها برای عدم تسهیلات دهی در طرح مسکن که نمونه آن در هیچ جای دنیا و حتی در کشور خودمان نبوده است. با این رویکرد و مفروضات امیدی نیست که حداقل تا ۶ ماه آینده به دوران رونق بازگردیم.
* در رابطه با ریسک‌های صنعت کارگزاری توضیح دهید؟
ریسک سیستماتیکی که اخیرا به کارگزاران وارد می‌شود ریسک‌هایی است که بانک مرکزی به آن وارد می‌کند. بانک مرکزی یکسری قوانین داخلی برای بانک‌ها وضع کرده است که اگر طی روز اضافه برداشت‌هایی دارند، ساتنای آن بانک را قطع می‌کنند و این اتفاق تمام ریسک را به بازار سرمایه تحمیل می‌کند و پول کارگزار در بانک می‌ماند و نمی‌تواند تسویه پایاپای انجام دهد و این اتفاق زمانی بدتر می‌شود که صندوق تضمین به نسبت سایز بازار سرمایه و تسویه‌ها به شدت سایز کوچکی دارد یعنی اگر یک کارگزار که قرارداد سه جانبه بانکی هم ندارد دچار این ریسک شود ممکن است تسویه کل یک روز بازار سرمایه زیر سوال برود. در کارگزاران تحمل چنین ریسکی وجود ندارد که با اضافه و یا کمبود برداشت بانکی تسویه کارگزاری مختل شود. نکته بعد این که صندوق تضمین باید تقویت شود که اگر چنین اتفاقی افتاد کل اکوسیستم بازار زیر سوال نرود. در حال حاضر فقط کارگزاران هستند که با توجه به سهم بازار خود در صندوق تضمین الزام به سرمایه گذاری دارند. ضمنا با توجه به اینکه ۸۰ درصد صنعت کارگزاری چندان بنیه‌ای ندارد و همچنان ۸۰ درصد سربه‌سر هستند توان پرداخت مثلا ۴۰۰ میلیارد تومان پول را برای تقویت این صندوق ندارند. یکی از بزرگترین ذینفعان این مکانیزم بازار تسویه، ناشران هستند و برای آن صندوق حتما می‌توان از ناشران کمک گرفت که چنین صندوقی داشته باشیم تا ریسک‌های کلی بازار سرمایه را مقداری پوشش دهد. در سطح کلان، بانک مرکزی هر سازوکار نظارتی که بر روی بانک‌ها انجام می‌دهد نباید نقل و انتقال کارگزاریها متاثر شود و باید در سطح کلان مورد بحث قرار گیرد و حل و فصل شود.
* در رابطه با کمیته رتبه بندی و ساختار جدید رتبه بندی شرکت‌های کارگزاری توضیح دهید.
ساختار جدید رتبه بندی شرکت‌های کارگزاری به طور آزمایشی و برای اولین بار در سال جاری اجرا شد که در همین راستا کمیته تدوین متشکل از ۷ نفر که شامل ۴ نفر از ارکان بورس و اوراق بهادار و ۳ نفر از نمایندگان کانون کارگزاران است تشکیل و آیین نامه نسبتا کاملی در فرصتی کوتاه تدوین شد. برای اولین بار رتبه بندی به روش جدید با محوریت کانون کارگزاران به طور آزمایشی در این سال اجرایی شد و مطابق دستورالعمل کمیته رتبه بندی متشکل از دبیرکل کانون کارگزاران، نماینده هایت مدیره کانون و یک نفر نماینده مجمع تشکیل شد. وظیفه این کمیته رسیدگی به شکایات کارگزاران در خصوص رتبه بندی انجام شده بوده که طی جلساتی با حضور مدیران شرکت‌های کارگزاری علاوه بر شفافیت در خصوص چگونگی رتبه بندی، پیشنهادات کارگزاران در خصوص اصلاحات مورد نیاز دستورالعمل جهت ارائه به کمیته تدوین جمع آوری شد. دستورالعمل اعلامی در مواردی نیاز به اصلاح داشت و علاوه برآن بحث نظرسنجی از مشتریان نیز یکی دیگر از چالش‌های این رتبه بندی بود که لازم است همکاران در کمیته تدوین به بهترین شکل ممکن این کار را انجام دهند./ایسنا