محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور در سخنرانی خود در این مراسم با تأکید بر ضرورت فرهنگ‌سازی و ارتقای نقش بیمه در اقتصاد ملی گفت بخش مهمی از برداشت عمومی نسبت به بیمه، «درازمدت تلقی کردن خدمات» و «اجباری بودن بیمه شخص ثالث» است.

او اظهار داشت بسیاری از رانندگان و مالکان خودرو هنوز به این درک نرسیده‌اند که «مبلغ پرداختی آنان برای مواجهه با حادثه‌ای است که ممکن است در آینده رخ دهد.

عارف با بیان اینکه «در این صنعت همه هزینه‌ها را یک فرد نمی‌دهد بلکه هر بیمه‌گذار در خسارت‌ها شریک است»، توضیح داد: این روش بر مشارکت استوار است؛ بخشی از هزینه را فرد می‌دهد و بخش دیگر را سایرین. به همین دلیل است که بیمه شخص ثالث اجباری شده است.

او تأکید کرد نقطه آغاز هر تحول، فرهنگ‌سازی در صنعت بیمه است.

معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به اهمیت شاخص‌های بیمه‌ای، به‌ویژه «ضریب نفوذ بیمه»، گفت این شاخص در همه بخش‌ها معیار مهمی برای ارزیابی سطح توسعه است.

او با اشاره به سابقه فعالیت خود در حوزه مخابرات افزود: در مخابرات ضریب نفوذ شاخصی کلیدی بود و افزایش هر درصد آن به معنای رشد دسترسی مردم تلقی می‌شد. در صنعت بیمه نیز همین است.

عارف با اشاره به تکلیف برنامه ششم توسعه مبنی بر رساندن ضریب نفوذ بیمه به عدد ۷ یا ۷.۴ (متوسط جهانی) تصریح کرد: براساس آمارهای مختلفی که اکنون ارائه می‌شود، رقم سال ۱۴۰۳ حدود دو و سه‌دهم تا دو و چهار دهم گزارش شده است. این تفاوت آمارها یکی از چالش‌های جدی کشور است که باید توسط نهاد مسئول آمار ساماندهی شود.

او ضمن اشاره به گزارش‌هایی مبنی بر ثبت ضریب نفوذ ۱.۹ در سال ۱۴۰۲ و تحقق ۲.۴ در سال ۱۴۰۳، افزود: در اغلب برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی، از جمله رشد ۸ درصدی، مسئولان آگاه هستند؛ اما وقتی از ضریب نفوذ بیمه سخن می‌گوئیم، حتی در برنامه هفتم توسعه عدد مشخصی دیده نشده است، در حالی که این صنعت با حدود ۲۵۰ هزار کارمند و کارگزار، بخش کوچکی از اقتصاد نیست.

معاون اول رئیس‌جمهور صنعت بیمه را «رکن سوم نظام مالی کشور پس از بانک و بازار سرمایه» خواند و تأکید کرد اهمیت آن کمتر از دو رکن دیگر نیست.

او با اشاره به ماهیت حمایتی بیمه گفت: بیمه به مردم اطمینان می‌دهد که در صورت وقوع حادثه، پشتوانه‌ای وجود دارد. این نقش حمایتی در بانک و بازار سرمایه وجود ندارد.

عارف در ادامه به ضعف آگاهی تصمیم‌سازان نسبت به اهمیت شاخص‌های بیمه‌ای اشاره کرد و گفت بسیاری از مسئولان حتی از نقش این شاخص‌ها در نشان دادن سطح توسعه کشورها مطلع نیستند. او نمونه‌ای از این بی‌توجهی را به تأخیر طولانی‌مدت یکی از مصوبات مرتبط با بیمه در کمیسیون دولت نسبت داد و گفت: موضوعی برای رفع تکلیف فرستاده شده اما پیگیری نشده و عملاً فراموش شده است.

وی با اشاره به دو حادثه اخیر، از همکاری صنعت بیمه در زلزله شهید رجایی و حادثه «۱۲ روز جنگ» قدردانی کرد، اما افزود مهم‌ترین دغدغه در این رخدادها تعیین تکلیف بیمه‌ها بود.

او گفت: گاهی فرد بیمه نکرده اما ادعای بیمه‌نامه دارد و ایرادات حقوقی قابل توجهی ایجاد می‌شود. در چنین مواردی به‌جای حل مسئله، صورت‌مسئله پاک می‌شود.

عارف در بخش دیگری از سخنانش به ضعف پوشش بیمه‌ای در حوزه جنگ اشاره کرد و گفت: در ضوابط و قوانین ما اصولاً جنگ دیده نشده است؛ در حالی که کشور در منطقه‌ای بحران‌خیز قرار دارد، تجربه یک جنگ طولانی‌مدت و یک جنگ چندروزه را پشت سر گذاشته و همواره با درگیری‌های مقطعی مواجه بوده است. با چنین شرایط ژئوپلتیکی و فیزیکی، چرا نباید موضوع جنگ در بیمه لحاظ شود؟

عارف با تاکید بر «شرایط سوق‌الجیشی و فیزیکی» کشور و تجربه‌های مقطعی از درگیری‌ها و بحران‌ها، گفت: چرا نباید جنگ دیده شود؟ مسئله جنگ موضوعی است که فرد و بیمه‌گذار در آن هیچ سهمی ندارند؛ اما در بیمه خودرو، فرد اراده دارد خودروی خود را بیمه کند. در جنگ اما اراده فردی وجود ندارد؛ یک تصمیم ملی و جمعی است؛ یا خودمان تصمیم می‌گیریم یا به ما تحمیل می‌شود.

معاون اول رئیس‌جمهور در ادامه سخنرانی خود در همایش صنعت بیمه، با اشاره به ضرورت بازنگری جدی در نقش بیمه در اقتصاد و زندگی اجتماعی مردم، تأکید کرد که «جامعه بیمه‌ای کشور در سال‌های گذشته بخشی از مسئولیت اجتماعی و مأموریت حاکمیتی خود را فراموش کرده و نگاه صرفاً تصدی‌گرایانه موجب خالی شدن جایگاه بیمه در مدیریت بحران‌ها شده است.

او با طرح این پرسش که «شهروندی که نقشی در ایجاد جنگ یا بحران ندارد چرا نباید حداقل اطمینان خاطر نسبت به زندگی و دارایی خود داشته باشد؟» افزود: چرا نباید جنگ دیده شود؟ چون جامعه‌ای که باید در نگاه بیمه باشد، فراموش شد.

عارف تأکید کرد: «نهادهای امدادی و حاکمیتی در سال‌های گذشته، به‌جای نگاه حاکمیتی، همچون بخش‌های تصدی‌گری عمل کردند.

معاون اول رئیس‌جمهور سپس با انتقاد از رویکرد غلط بودجه‌محور در مدیریت منابع بیمه‌ای گفت: وقتی بنیان مدیریتی این باشد که اگر ۱۰۰ ریال دریافت کردیم و ۷۰ ریال خرج کردیم یعنی عالی بوده، طبیعی است که مدیر هم انتظار دارد جایزه بگیرد. حتی همکارانی داشتیم که آخر سال افتخار می‌کردند که ۳۰ درصد بودجه جاری را برگردانده یا بودجه عمرانی را هزینه نکرده‌اند. یعنی بی‌عرضگی خود را به‌عنوان امتیاز مطرح می‌کردند.

او با اشاره به اینکه این نگاه در صنعت بیمه نیز دیده می‌شود، ادامه داد: ما متأسفانه در صنعت بیمه هم گرفتار همین نوع مدیریت شده‌ایم. در حالی که ممکن است یک سال اتفاقاً برای یک شرکت بیمه افتخار این باشد که ۱۰ درصد هزینه‌هایش از دریافتی‌ها بیشتر شده، اما به دلایل کاملاً موجه و در جهت ایفای مسئولیت اجتماعی.

عارف سپس بر ضرورت حذف «اجبار» از صنعت بیمه تأکید کرد و گفت: «باید در فرهنگ‌سازی چنان کار کنیم که هر فرد، در نخستین اقدامات مربوط به زندگی و مالکیت، بیمه‌گری و بیمه‌کردن را در اولویت قرار دهد تا آینده‌ای تضمین‌شده داشته باشد. نه اینکه یک اتفاق بیفتد و دودمانش بر باد رود.

او تکرارهای پیاپی از واژه «باید» را به‌عنوان تأکید بر کم‌کاری ساختاری در فرهنگ‌سازی دانست.

عارف با اشاره به پیشینه فرهنگی ایرانیان در امورخیرخواهانه گفت: مردم ما همیشه در ساخت اماکن عمومی، مذهبی و ملی پیشتاز بوده‌اند؛ اما ما نتوانستیم توضیح دهیم که صنعت بیمه هم در همان مسیر است. ساخت یک مسجد یا یک مدرسه کار خیرخواهانه سخت‌افزاری است؛ بیمه اما کار خیرخواهانه نرم‌افزاری است که راهبردش عدالت اجتماعی و کاهش آسیب‌های فردی در بحران‌هاست.

او تأکید کرد که در ارزش‌گذاری انواع بیمه نباید تنها به سود و زیان نگاه کرد و گفت: آیا ما شرکت تولید خودرو هستیم که بگوییم ۱۰ هزار خودرو تولید کردیم و آخر سال سود را بین سهامداران تقسیم کنیم؟ در بیمه باید بر اساس شایستگی و راهبردهای دقیق عمل کرد.

معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به بخش‌هایی از زیان صنعت بیمه «افتخارآمیز» است، یادآور شد: این افتخارها نه به دلیل ناتوانی‌ها، بلکه به دلیل ایفای نقش واقعی بیمه در کاهش آسیب‌های اجتماعی است. امروز بسیاری از کارشناسان برجسته صنعت بیمه در این همایش حضور دارند و انتظار این است که مسیرهای اصلاحی جدی شود.

عارف با اشاره به شعار همایش «بازاندیشی نظارت» و «بازآفرینی اعتماد»، افزود: این سه مؤلفه بازاندیشی نظارت، بازآفرینی اعتماد و مسیر نوآورانه برای تنظیم‌گری هر سه اهمیت حیاتی دارند. بازآفرینی اعتماد شاید جدیدتر باشد اما ضروری است؛ مردم باید واقعاً به صنعت بیمه اطمینان کنند و از تجربه‌های تلخ گذشته نترسند.

او ادامه داد: اگر بپذیریم که رکن نظارت در نظام مالی به هیچ‌وجه از دو رکن دیگر کم‌اهمیت‌تر نیست، باید توجه کنیم که نباید مباحث را فقط اقتصادی ببینیم. بیمه یک راهبرد اجتماعی و یک ابزار مؤثر در عدالت اجتماعی است.

معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به ضرورت استفاده از نوآوری و فناوری‌های نوین در صنعت بیمه گفت: اگر شعارهای این همایش جدی گرفته شود، به‌ویژه بخش سوم یعنی مسیر نوآورانه تنظیم‌گری، می‌توانیم گام‌های جدی برای کارآمدتر شدن بیمه و افزایش اعتماد عمومی برداریم.

عارف با تاکید بر اینکه «استفاده از نوآوری‌های متناسب با فناوری‌های پیشرفته، به‌ویژه ICT و هوش مصنوعی، دیگر یک انتخاب نیست و به ضرورتی قطعی در حکمرانی امروز تبدیل شده»، اظهار کرد عقب‌ماندن از این روند می‌تواند جایگاه کشور را در شاخص‌های توسعه‌ای با مخاطره جدی مواجه کند.

او با اشاره به سند چشم‌انداز ۲۰ ساله که از سال ۱۳۸۴ لازم‌الاجرا شده، گفت طبق این سند ایران باید تا سال جاری به رتبه اول منطقه در همه بخش‌ها می‌رسید، اما در صنایع اقتصادی از جمله صنعت بیمه این هدف محقق نشده و بررسی دلایل این عقب‌ماندگی ضروری است.

معاون اول رئیس‌جمهور با بیان اینکه در بخش اقتصادی، صنعت بیمه یکی از محورهاست، توضیح داد با وجود ظرفیت‌های علمی، نگاه خیرخواهانه ریشه‌دار در فرهنگ ایرانی و مواجهه همیشگی با حوادث طبیعی و غیرطبیعی، ایران نباید در افق چشم‌انداز رتبه پنجم منطقه را داشته باشد. به گفته او، «پرسش این است که مانع کجاست؟»

عارف بخش مهمی از مشکلات را «حاکمیتی» دانست و تأکید کرد میزان اصلاحات در قوانین و مقررات این حوزه بسیار کمتر از نیاز بوده است. او گفت به ندرت مشاهده شده که برای اصلاح یک بخش از مقررات پیشنهادی ارائه شده باشد یا موضوعی به دولت یا مجلس برای تصمیم‌گیری ارسال شود.

به گفته عارف، در برنامه هفتم توسعه نیز تنها در دو ماده به صنعت بیمه پرداخته شده است؛ یکی در حوزه بیمه سلامت و دیگری ماده ۲۹ درباره بازنشستگی؛ آن هم در حالی که حتی شاخص ارزیابی که در برنامه ششم وجود داشت در این برنامه حذف شده است.

عارف با انتقاد از این‌که در بخش تنظیم‌گری و تصدی‌گری «رشد کافی اتفاق نیفتاده»، گفت همچنان نگاه سنتی، کلاسیک و گذران روز در این صنعت حاکم است. او با اشاره به تأثیر مستقیم ضریب نفوذ بیمه بر رشد اقتصادی اظهار کرد هر یک واحد افزایش ضریب نفوذ بیمه می‌تواند حدود دو تا سه دهم واحد به رشد اقتصادی کشور اضافه کند.

او اضافه کرد دغدغه اصلی امروز کشور «رشد اقتصادی» است و برای رسیدن به رشد ۷ تا ۸ درصدی، ارتقای بهره‌وری نیز نقشی کلیدی دارد؛ بهره‌وری‌ای که به گفته او وضعیت آن در کشور تفاوت چندانی با وضعیت صنعت بیمه ندارد و نیازمند «تحولی جدی و اساسی» است.

معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به توان کارشناسان و مدیران برجسته کشور، خواستار آسیب‌شناسی دقیق صنعت بیمه با محوریت وزارت اقتصاد شد و خطاب به دکتر مدنی‌زاده گفت این وزارتخانه باید با همراهی متخصصان، راهکارهای تحول واقعی را طراحی کند.

به گفته او، نیازی به اختراع دوباره چرخ نیست و تجربه کشورهای موفق در این حوزه کاملاً قابل استفاده است. عارف تأکید کرد باید دید آنها از چه سازوکارهایی بهره گرفته‌اند که توانسته‌اند به موفقیت برسند و چرا ایران همچنان با مشکل مواجه است.

او افزود علاوه بر بخش حاکمیتی، مشکلات بخش تصدی‌گری نیز کم نیست و مردم به‌عنوان بهره‌مندان اصلی این صنعت با چالش‌های زیادی مواجه‌اند. عارف توضیح داد بسیاری از افراد، وقتی پول خود را در بانک می‌گذارند آن را سرمایه‌گذاری برای آینده می‌دانند، اما چنین نگاهی نسبت به بیمه میان مردم شکل نگرفته است.

او گفت این وضعیت باعث شده دولت برای برخی امور، بیمه را «اجباری» کند؛ در حالی که بیمه باید مبتنی بر نگاه خیرخواهانه و آینده‌نگرانه باشد، نه «تکلیفی یا تهدیدی».

عارف همچنین به انتقادات مطرح‌شده درباره ربط‌دادن بعضی تکالیف قانونی بی‌ارتباط به صنعت بیمه اشاره کرد و گفت این موضوع باید در دولت اصلاح شود و مجلس نیز در این زمینه همراهی کند. به گفته او، «گذاشتن موارد بی‌ربط در کنار هم»، فرایند دریافت خدمات بیمه‌ای را آن‌قدر دشوار می‌کند که فرد باید «هفت‌خوان رستم» را پشت سر بگذارد تا بتواند از یک بیمه استفاده کند.

عارف با ابراز خرسندی از حضور در این همایش اعلام کرد دولت علاقه‌مند است تحولی اساسی در صنعت بیمه ایجاد کند. او همچنین به چهار محور و ۱۷ عنوان همایش اشاره کرد و گفت این محورها دقیقاً موضوعاتی هستند که باید در مسیر تحول مدنظر قرار گیرند و جمع‌بندی‌های همایش می‌تواند در این جهت راهگشا باش / مهر